خاکشیر گیاه بومی اروپا و نواحی معتدل قاره آسیا از جمله ایران، عراق، پاكستان، افغانستان، چین و هند است. این گیاه كه بیشتر مصرف آن مربوط به دانه‌های قهوه‌ای رنگ ریز آن است و خاصیت خاکشیر در طب سنتی ما ایرانیان جایگاه خاصی دارد. گیاهی كه به صورت خودرو رشد می‌كند و در شمال كشور، بخش‌های جنوبی و نواحی غربی از جمله آذربایجان و كرمانشاه بیشتر دیده میشود.
این گیاه چند منظوره خواص دارویی فراوانی دارد. شاید بیشتر ما آن را به عنوان گیاهی برای رفع عطش و خنك شدن در زمان تابستان بیشتر شنیده و مصرف كرده باشیم. اما تنها خاصیت خاکشیر به عبارتی خنك كردن دل و جگرتان در تابستان نیست! دانه‌های این گیاه تمام بدن شما از پوست گرفته تا سیستم گوارشی را تاثیر می‌گذارد. كافی است كمی بیشتر در مورد آن بدانیم.
البته مزایایی كه نیاز به نیم نگاهی احتیاط در مصرف آن برا ی برخی افراد دارد.
ارزش غذایی و طریق مصرف خاکشیر
همانطور كه همگی می‌دانیم، دانه‌های خاکشیر قسمت اصلی مورد مصرف هستند. این دانه‌ها پس از شستشوی كامل در آب سرد و خیساندن به مدت 12 ساعت می‌توانند همراه آب یا سایر عرقیجات بنا به تناسب و نحوه اثری كه دارند استفاده شود.
هر 100 گرم دانه خاکشیر بدون كالری و فیبر و دارای 33 گرم چربی و 27/5 گرم پروتئین است. اما این دانه را به خاطر ارزش غذایی آن مصرف نمی‌كنند هر چند در مسیر تغذیه سالم یك گیاه مفید به حساب می آید. بیشتر استفاده آن به دلیل خاصیت جذب آب و پاكسازی سموم بدن است. مواردی كه در بخش‌های زیر به آن اشاره می‌كنیم.
رفع گرمازدگی و تشنگی؛ خاصیت خاکشیر
خاصیت نام آشنای خاکشیر و آب یخ در طب سنتی ایرانیان كه به خصوص برای رفع عطش و گرمازدگی در تابستان تجویز میشود. همه ما این مخلوط را كه همراه با گلاب یا انواع عرقیجات بوسیله مادربزرگ‌ها برای پایین آوردن دمای بدن و خنك شدن توصیه می‌شد را امتحان كرده‌ایم. دانه‌های خاكشیر به دلیل جذب فراوان آب و تحویل تدریجی آن به بدن مانع از تشنگی بیش از اندازه می‌شوند.
درمان جوش و لك‌های صورت؛ خاصیت خاکشیر
خاكشیر به عنوان دانه‌ای ضد باكتری شناخته شده است. این خاصیت باعث پاكسازی پوست شما میشود. همراه كردن آن با عرقیجات خنك مثل كاسنی و شاتره تاثیر زیادی بر درمان جوش صورت دارد. از طرفی با توجه به خاصیت سم‌زدایی و دفع مواد نامطلوب بدن، مصرف آن به خصوص همراه با ترنجبین باعث كم شدن لك‌های صورت میشود.
كمك به درمان یبوست؛ خاصیت خاکشیر
از قدیم مخلوط آب و خاكشیر عامل روان كننده دستگاه گوارش به حساب می‌آمده است. به نوعی خاصیت پاكسازی روده‌ها و نقشی كه در دفع مواد زائد و سموم دارد، موجب كار كردن و فعالیت بهتر دستگاه گوارش میشود. به عبارتی وقتی حركات روده كند میشود، مواد زائد بعد از هضم تخلیه نمی‌شوند و فرد دچار یبوست میشود. در این حالت استفاده از خاكشیر به همراه آب گرم خاصیت ملین خواهد داشت.
كمك به درمان كبد چرب؛ خاصیت خاکشیر
این خاصیت پاك كنندگی مخلوط آب و خاکشیر به كبد شما هم بسیار كمك می‌كند. در هر حال حذف هر نوع سموم و مواد زائد در دستگاه گوارش، باعث دفع چربی‌های اضافی از بدن و در نتیجه درمان كبد چرب خواهد شد. پس در خوردن آن شك نكنید.
كمك به دفع سنگ كلیه؛ خاصیت خاکشیر
ادرار آوری، خاصیت خاکشیر است و نقشی كه در افزایش ادرار دارد به كلیه‌ها كمك می‌كند تا سموم بدن راحت‌تر دفع شوند. از جمله این سموم و رسوبات، سنگ‌های كلیه هستند كه با مصرف مخلوط خاكشیر و ترنجبین می‌توانید به جنگ آنها بروید.
رفع بوی بدن دهان؛ خاصیت خاکشیر
طب سنتی بدلیل خاصیت باكتری‌زدایی و دفع سموم خاكشیر، استفاده آن همراه ترنجبین را برای رفع بوی بد دهان مفید می‌داند. اگر مزاج شما بلغمی است و از شر بوی بد دهان خود می‌خواهید خلاص شوید، با استفاده روزانه این مخلوط به دفع بلغم و رفع بوی دهانتان كمك كنید.
كمك به كاهش وزن؛ خاصیت خاکشیر
خوردن ناشتای خیسانده خاكشیر به خاطر جذب آب بالای دانه‌های خاكشیر، می‌تواند از پرخوری روزانه جلوگیری كند. این موضوع در دراز مدت می‌تواند باعث كاهش وزن شود. البته باید توجه كرد كه كاهش كالری مصرفی روزانه عامل اصلی كاهش وزن است و استفاده از خاكشیر و آب تنها یك عامل كمك كننده می‌تواند باشد.
نكات احتیاطی مصرف خاكشیر
نكته اول: داشتن خواص بسیار خاكشیر دلیل بر مصرف بیش از اندازه نیست و در هر حال نیاز است هر كسی آگاهی كامل در مورد نكات احتیاطی مصرف آن داشته باشد. در طب سنتی گفته شده كه طبع خاكشیر سرد است. این موضوع یعن یاینكه زیاده‌روی در مصرف آن باعث غلبه سردی در بدن و ریزش آب از دهان میشود. به همین خاطر برای متعادل كردن طبع آن بهتر است از عسل، عرق نعنا و مواد دارای طبع گرم استفاده كرد.
نكته دوم: اگر از خاكشیر برای درمان یبوست استفاده میشود، مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث تنبلی روده شود. پس آن را طوری مصرف كنید كه بدنتان به خوردنش عادت نكند.
نكته سوم: افرادی كه دارای زخم یا ورم معده هستند، بهتر است كمتر از خاكشیر استفاده كرده و برای مصرف مداوم آن حتما نظر پزشك خود را بگیرند.
نكته چهارم: استفاده از خاكشیر برای كودكان زیر 3 سال توصیه نمی‌شود.
نكته پنجم: خاكشیر به طور معمول مقدار زیادی شن دارد پس باید به خوبی شسته شود وگرنه احتمال ایجاد سنگ كلیه را زیاد می‌كند.
این دانه‌های كوچك را بهتر است اینگونه مصرف كنید
این دانه‌های پر خاصیت با رعایت جنبه‌های احتیاطی مصرف كه به آن اشاره كردیم بهتر است برای تاثیر بهتر به صورت ناشتا و یا با معده خالی مصرف شوند. در طب سنتی گفته شده كه بهترین اثر پاكسازی خاكشیر در این زمان است پس اگر از آن برای رفع عطش استفاده نمی‌كنید، این نوشیدنی را بصورت ناشتا نوش جان نمایید. بخصوص شمایی كه دفع سموم بدنتان با استفاده از مواد گیاهی در اولویت قرار دارد.
مرجع: honarehzendegi
