شیر سویا یا شیر گاو؛ مساله این است!

شیر سویا یكی از دوست داشتنی‌ترین انواع لبنیات گیاهی در رژیم گیاه خواری و وگان محسوب می‌شود. شیری كه از چرخ كردن و صاف كردن لوبیای سویای خیس خورده تهیه می‌شود. هر چند از آنجا كه شیر سویا از دانه این گیاه گرفته می‌شود و همچنان همان چالش‌ها و حرف و گمانه‌زنی‌ها در مورد اثرات جانبی آن در برخی افراد مطرح است با این حال در این مقاله سعی كردیم بدور از این حرف‌ها مقایسه‌ای با شیر گاو داشته باشیم. كسی چه می‌داند شاید این مقایسه برای آنها كه رژیم گیاهخواری ندارند، گام اول برای پیروی از این سبك تغذیه‌ای باشد.

نگاهی سریع به تفاوت‌های شیر سویا و شیر گاو از لحاظ ارزش غذایی

در یك نگاه كلی هر دو شیر حاوی اسید آمینه‌های ضروری و تركیب مغذی از چربی، كربوهیدرات، ویتامین و مواد معدنی  و ویتامین‌ها هستند. مقایسه‌ای از ارزش تركیبات غذایی در این شیرها در جدول زیر آمده است:

پروتئین گیاهی بالاتر از پروتئین حیوانی

هر دو شیر، منبع خوبی از پروتئین، انواع اسید آمینه‌های ضروری برای بدن و مناسب برای سلامتی هستند اما بنظر می‌رسد پروتئین سویا بدلیل منشا گیاهی خود تاثیر محافظتی بر كاهش كلسترول بد خون و سلامت قلب دارد. اما پروتئین شیر گاو  یعنی كازئین به عنوان یك پروتئین موثر در عضله‌سازی به خصوص برای بدنسازان شناخته شده است. خوب این دور از ذهن نیست كه اكثر ورزشكاران به همین دلیل شیر گاو را در رژیم غذایی خود جای می‌دهند زیرا استفاده از مواد غذایی لبنی حیوانی به تسریع چربی‌سوزی بیشتر كمك می‌كند.

برتری بلامنازع شیر سویا از نظر چربی خوب

در سوپر ماركت‌ها شما به دو نوع كم چرب و پر چرب هر كدام از این شیرها بر می‌خورید. اما چربی شیر سویا بیشتر از نوع اشباع نشده است و در نوع پر چرب، چربی اضافه شده آن نیز از نوع گیاهی و معمولا روغن كانولا یا آفتابگردان است. پس مشخص است كه از این بابت، شیر سویا حتی نوع پر چربش از نظر سلامتی بالاتر از شیر گاو می‌باشد. مقایسه میزان چربی‌های اشباع نشده و چربی‌های اشباع شده در جدول نیز سند محكمی در این خصوص است.

لاكتوز صفر شیر سویا و نكته‌ای كه نمی‌توان صرف نظر كرد

اما تفاوت اصلی شیر سویا و شیر گاو در نوع كربوهیدرات آنهاست. كربوهیدرات شیر گاو حاوی لاكتوز است كه برای هضم نیاز به وجود آنزیم لاكتاز در بدن دارد. این موضوع باعث می‌شود كه بسیاری از افراد كه دچار كمبود این آنزیم هستند پس از خوردن شیر گاو دچار نفخ شكم و حتی در بعضی موارد اسهال شوند. معمولا افرادی كه در رژیم تغذیه‌ای خودشان لبنیات غنی از لاكتوز دارند آنزیم لاكتاز بطور طبیعی در بدنشان وجود دارد اما آنهایی كه دچار عدم تحمل لاكتوز هستند شیر سویا جایگزین مناسبی برایشان است.

 آیا همه افراد می‌توانند شیر سویا مصرف كنند ؟

برخی افراد و بخصوص كودكان و نوزادانی كه مادران آنها از شیر سویا یا غذاهای مرتبط با سویا استفاده كرده‌اند، اختلال عدم تحمل و حساسیت نسبت به آن دیده شده است. اسهال، استفراغ در نوزادان و كودكان و در بزرگسالان هم سردرد، گیجی، تپش قلب و تنگی نفس موارد گزارش شده است. این مورد همراه با نكاتی كه پیش از این نیز در خصوص سویا گفته شد، مصرف بیش از اندازه شیر سویا را در كلیه افراد با علامت سوال مواجه می‌كند.

از طرفی در بسیاری موارد به شیرهای سویای موجود در بازار طعم دهنده‌ها، رنگ‌ها و حتی شكر نیز اضافه می‌شود بنابراین بهتر است هنگام خرید شیر سویا دقت كنید تا انواع ساده و بدون طعم را تهیه نمایید تا رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
آنچه روشن است در هر تغییر در رژیم غذایی روزانه بخصوص افرادی كه تازه می‌خواهند به جمع گیاه‌خواران بپیوندند لازم است با در نظر گرفتن كلیه خوبی‌ها و اثرات جانبی یك ماده غذایی جدید نسبت به گنجاندن آن در برنامه غذایی خود اقدام كنند. این موضوعی است كه صد البته با همراهی مشاوران تغذیه و متخصصان به راحتی قابل مشورت و حل شدن است.