در این روزهای بحرانی كه همه نگران هستند، تاثیر گازهای ضد شورش بر پرندگان و جانداران ساكن در محیط‌های شهری خود نگرانی دیگری است. پرندگانی كه دیگر به عنوان بخشی از زندگی روزمره ما به مهر انسان‌های شهرنشین برای تامین غذای خود دلبسته‌اند و در كوچه و خیابان بعضا روزهای مسالمت آمیزی را با ما می‌گذراند، در زمان رخ دادن بحران‌های اجتماعی بی‌دفاع‌تر از همیشه هستند. آنها نیز مانند این روزهای ما در برخی اوقات در معرض بی‌مهری‌هایی قرار می‌گیرند و با ناملایمات و خطرات زندگی شهری بیشتر از گذشته روبرو هستند؛ خطراتی كه به طور مستقیم جان این بیگناهان طالب صلح و آرامش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شاید پرندگان شهری را بتوان مظلوم‌ترین دسته جانداران به حساب آورد؛ آنها كه در روزهای معمول هر از گاهی در معرض مستقیم تفنگ‌های ساچمه‌ای انسان‌ها برای تفریح قرار می‌گرفتند، با هوای آلوده و سمی شهرها دست و پنجه نرم می‌كنند، در روزهای اعتراض و بحران‌های اجتماعی نیز با مساله جدیدی به نام دودهای سمی و گازهای ضد شورش هم روبرو هستند. البته پرندگان دست‌آموز خانگی هم در صورت قرار گرفتن خانه مالكان آنها در محل‌های پر آشوب و نفوذ گازهای اشك آور به داخل خانه در معرض خطر تاثیر گازهای ضد شورش هستند.
تشابه تاثیر گازهای ضد شورش بر پرندگان و انسان‌ها
گازهای ضد شورش یا گاز اشك‌آور و انواع دیگر گازها مانند اسپری فلفل، پرندگان و سایر حیوانات را به صورت یكسان تحت تاثیر قرار می‌دهد. یعنی اینكه علائمی مثل ریزش زیاد آب از چشم، عطسه و تحریك دستگاه تنفسی، درد در چشم، بینی، دهان و ریه كه در انسان دیده می‌شود، پرندگان و جانداران ساكن در محیط شهری را نیز گرفتار می‌كند.
گازهای ضد شورش كه متداولترین آن گاز اشك‌آور است، از نظر علمی به نام O-chlorobenzylidene malononitrile یا گاز CS نیز نامیده می‌شود. این گاز می تواند پس از انفجار به سیانید تبدیل شود، به خصوص اگر تاریخ مصرف قوطی كه گاز در آن قرار گرفته منقضی شده باشد. این موضوع، گاز اشك‌آور را در لیست عوامل سمی پرخطر برای افراد و به ویژه برای حیوانات حساس‌تر و كوچكتر در صورت استنشاق مستقیم آن قرار می‌دهد.
تاثیر گازهای ضد شورش: اگر غلظت گاز در محیط بالا باشد یا اگر پوست با محلول های سیانید تماس پیدا كند، حتی می‌تواند جذب پوستی قابل توجهی نیز اتفاق بیفتد. از طرفی دمای و رطوبت بالای محیط هم باعث افزایش جذب این گاز از طریق پوست می شود. در نتیجه این موضوع و قرار گرفتن در معرض مقادیر بالای سیانید باعث درگیری سریع سیستم اعصاب مركزی، تاثیر شدید بر قلب و عروق و در نهایت باعث مرگ می‌شود.
علائم و نشانه‌هایی مانند سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، سردرد و ضعف، قفل شدن فك، تشنج، توهم، از دست دادن هوشیاری و كما از مهمترین موارد تاثیر گازهای ضد شورش در انسان‌هاست كه در پرندگان هم به طور مشابه ایجاد می‌شود.
مرگ زودهنگام نتیجه تاثیر گازهای ضد شورش بر پرندگان
حیوانات بزرگ جثه اگر مدت زمان كوتاهی در معرض تاثیر گازهای ضد شورش قرار گیرند، بهبود سریع‌تری دارند اما این گاز برای پرندگان در صورت در معرض قرار گرفتن به میزان زیاد در عرض چند ثانیه هم حتی می‌تواند كشنده باشد. متاسفانه قرار گرفتن پرندگان در معرض این گاز اغلب كمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. این موجودات بی‌آزار در صورت استنشاق بیش از اندازه و در دفعات زیاد گازهای ضد شورش،دچار تورم ریوی، ایست تنفسی و گاهی اوقات آسیب كلیوی هم می‌شوند.
اگر پرنده خانگی در خانه دارید و اطراف محل شما در معرض استفاده از گاز اشك‌آور قرار گرفته در صورت مشاهده هرگونه خس خس، تنگی نفس، بی‌قراری در پرنده خود با دور كردن آن از كنار پنجره‌ها به نكات احتیاطی توصیه شده زیر در این خصوص برای كاهش علائم در حیوان خود اقدام كنید.
توصیه‌هایی برای كاهش تاثیر گازهای ضد شورش در پرندگان خانگی
متاسفانه نمی‌توان نسخه‌ای برای پرندگان آزاد در محیط شهری پیچید، فقط باید امیدوار بود كه آنها به صورت غریزی در حداقل زمان ممكن محل بحران را ترك كنند تا آسیب نبینند. هر چند در بسیاری از موارد ممكن است این پرندگان غافلگیر شوند و مثل بسیاری از اوقات قربانی ظلم انسان‌ها. اما اگر پرنده خانگی دارید و خانه شما در معرض گاز اشك آور قرار گرفته است، اقدامات زیر را برای حیوان خانگی خود در اسرع وقت انجام دهید.
- پرندگان به محض تحریك چشم، بی‌قرار و بیش از حد هیجان‌زده می‌شوند، بنابراین آنها را از كنار پنجره و محل استفاده گاز اشك آور خارج كرده، سر آنها را در دست خود گرفته و آب تازه را از گوشه داخلی چشم‌شان به سمت بیرون بریزید.
- چون بسیاری از مواد شیمیایی از طریق پوست حیوان جذب می‌شود و می‌تواند علائم شدیدی پس از جذب ایجاد كند، بنابراین پرنده خود را در اسرع وقت حمام كنید.
- به هیچ عنوان از آب داغ برای شستشوی حیوان استفاده نكنید زیرا منافذ پوست را باز كرده و احساس سوزش را بدتر می‌كند.
- اگر حیوان بیهوش است، حتما با مراجعه به دامپزشك از نسخه‌های خاص برای از بین بردن عوارض و تاثیر گازهای ضد شورش و درمان پرنده خود استفاده كنید.
توصیه‌هایی برای كاهش عوارض اسپری فلفل در پرندگان خانگی
اسپری فلفل ممكن است كمتر پرندگان خانگی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در صورتی‌كه به صورت اتفاقی در ماشین و هنگام عبور از محل همراه پرنده خانگی خود در معرض این گاز ضد شورش قرار گرفتید، نكات زیر را مورد توجه قرار دهید:
- از دستمال مرطوب و آب تمیز برای شستن سریع چشم و بینی حیوان استفاده كنید.
- چون اسپری فلفل بر پایه روغن است، به ناحیه‌ای كه در معرض اسپری قرار گرفته دست نزنید زیرا باعث پخش شدن سریع آن به سایر نقاط بدن حیوان می‌شود.
- با استفاده از شامپوی بچه و آب به سرعت پرنده خانگی خود را حمام كنید
كمی مهربان باشیم
پرندگان شهری بی‌آزارترین موجوداتی هستند كه بسیاری از آنها با آواز خودشان ما را برای لحظه‌ای از زندگی روزمره دور می‌كنند. دیدن كبوتر، سار، مرغ مینا، گنجشك و حتی كلاغ‌ها فرصتی برای انسان شهرنشین هستند تا زمان‌هایی را فارغ از هیاهوی شهرها طعم نزدیكی با طبیعت را بچشند. موجوداتی كه از باقیمانده‌های غذاهای ما تغذیه می‌كنند و با پرواز در میان آپارتمان‌ها حس آزادی را مهمان قلب‌های‌مان می‌كنند.
اما دریغ …كه همزیستی آنها با ما انسان‌ها برای پرندگان در بسیاری موارد آزار و اذیت و حتی خطر مرگ را برایشان بدنبال داشته است. در كنار انواع حملات انسان‌ها به پرندگان شاید بحران‌های اجتماعی غافلگیرانه‌ترین موردی باشند كه حیات این موجودات را به دلیل استفاده از انواع گازهای سمی با خطر مواجه می‌كنند.
گریزی نیست از این بحران‌ها و تنها می‌توان امیدوار بود كه صلح و آرامش همنشین دائمی قلب همه انسان‌ها باشد تا بدور از هر خشونتی زندگی جاندارانی را كه دست سرنوشت همراهی با انسان‌ها را برایشان رقم زده است، با خطر مواجه نكند. شاید در این دوران باید كمی مهربان‌تر بود تا گوش‌ها پیام صلح و دوستی را بهتر بشنوند؛ دنیای امروز بیش از هر دورانی نیازمند صلح و گفتگوست.
مرجع: worldanimalprotection
