فلسفه هفت سین، 7 عنصر گیاهی

در این مقاله سعی داریم فلسفه هفت سین و 7 عنصر گیاهی موجود در سفره هفت سین سنتی ایرانی‌های که در نوروز پهن می‌کنند را به طور مختصر توضیح دهیم. نزدیک نوروز است و مراسم چهارشنبه سوری و چیدن هفت سین و استقبال از سال نو. تکاپوی خانه‌تکانی و بجا آوردن مراسمی هر ساله که با وجود تمام غم‌ها و دردهای ما، هیچ‌گاه فراموش نمی‌شود.

شاید برای هیجان این روزها نتوان مشابهی پیدا کرد. بله… همیشه تغییر و حرکت در مسیری جدید نشاط‌آور است و همه به هر شکلی در هر جای ایران باشند، برای آن آماده می‌شوند. اما اگر نگاهی به آداب و رسوم استقبال از این نو شدن بیندازیم، شاید هفت سین ایرانی یکی از پر معناترین آن‌ها باشد که از دیر باز همراهمان بوده است.

در این سفره، هفت نماد روبروی ما قرار می‌گیرند تا با نشستن بر سر آن در لحظه تحویل به بهترین حال و احوال، عشق و امید و برکتی را که در معنای هر یک نهفته است، برای سال پیش روی خود آرزو کنیم. هر چند این نمادها از سالیان دور با تغییراتی همراه بوده‌اند و عناصر مختلفی جایگزین شده‌اند، با این حال اصالت چیزی نیست که فراموش شود. ما هم برای ارج نهادن به این سنت دیرین، نگاهی داریم به فلسفه 7 عنصر گیاهی هفت سین در این سفره همیشه جاوید.

سین اول هفت سین ؛ سنجد

در روایات آمده است که اولین خلقت خداوند عقل بوده است به همین جهت در سفره هفت سین سنجد را به عنوان نماد فرزانگی و خرد می‌شناسند. این عنصر برای یادآوری این موضوع است تا هر کس برای انجام کارهای سنجیده و عقلانی در سال جدید با خود عهد کند. با گذاشتن سنجد بر سر سفره، ایرانیان به خردمندی و تعقل احترام می‌گذراند. البته در نظر برخی افراد هم سنجد نمادی از عشق است و به منظور افزایش عشق و علاقه میان خانواده بر هفت سین استفاده می‌شود.

سین دوم هفت سین ؛ سیب

سیب نماد سلامتی و دوری از گزند و آسیب است. رسم زیبایی وجود دارد که سیب هفت سین را بزرگ خانواده بر سر سفره می‌گذارد، زیرا آن‌ها همیشه نگران سلامتی اعضای خانواده هستند. از طرفی همه ما شنیده‌ایم که سیب میوه‌ای بهشتی است که خوردن آن ما را از پزشک بی‌نیاز می‌کند، به همین دلیل آن‌را به عنوان نمادی از دور بودن بیماری و آسیب‌ها بر سر سفره هفت سین به حساب می‌آورند.

سین سوم هفت سین ؛ سبزه

شاخص‌ترین عضو هفت سین که شاید به جرات می‌توان گفت اگر بقیه موارد نباشند، سبزه، عضو دائمی سفره در لحظه تحویل سال است. همه مادرها و مادربزرگ‌ها اولین کاری که حدود دو هفته مانده به آمدن عید می‌کنند، سبز کردن گندم، عدس، ماش، شاهی، جو، نخود است تا با آن برکت را در سال جدید به خانه بیاورند. کاری که در هر خانواده توسط زنان به عنوان نماد زایش و رویش انجام می‌شود. از طرفی سبزه نشان شادابی و خرمی و سر زندگی، نشان پیوند انسان و طبیعت و رنگ سبز هم عامل آرامش ذهن و متعادل نگاه داشتن افکار است.

سین چهارم هفت سین ؛ سمنو

سمنو غذایی مقوی است که از جوانه گندم تهیه می‌شود و سرشار از انواع مواد مغذی و به خصوص ویتامین‌های گروه ب است. از آنجا که این غذای خوشمزه از گندم تهیه می‌شود، دور از ذهن نیست که آن‌را به عنوان نمادی از خیر و برکت بر سر سفره هفت سین بگذارند. به این امید که سال جدید پر از نعمت در زندگی باشد. اما برخی هم به دلیل مغذی بودنش، با اسم بردن سمنو به عنوان “مرد آفرین” آن‌را نماد قدرت هم می‌نامند. یادآوری این موضوع که در سال جدید و در مواجهه با مشکلات زندگی، هر کسی باید نیرومندی و قدرت خود را حفظ کند.

سین پنجم هفت سین ؛ سیر

سیر در طب سنتی ایرانی برای خواص بسیارش مثل ضدعفونی کنندگی، میکروب‌زدایی یا پایین‌آورنده کلسترول و فشار خون شناخته شده است. زرتشتیان به این اعتقاد داشتند که بوی سیر باعث راندن شیاطین است، برای همین موضوع این گیاه را برای زدودن چشم زخم بر سر سفره هفت سین استفاده می‌کردند. علاوه بر این نمادی برای دوری از آلودگی و گندزدایی هم به حساب می‌آید. اما نکته قابل توجه آنکه سیر به عنوان نشانه‌ای برای مناعت طبع و رعایت حد و مرزها هم بکار می‌رود تا به ما یادآوری شود که قناعت و چشم‌سیری را در سال جدید الگوی خود قرار دهیم.

سین ششم هفت سین ؛ سرکه

سرکه هم در نزد ایرانیان مانند سیر، عنصری برای پاک کردن آلودگی‌ها و از بین بردن طلسم و جادو است. حتماً اصطلاح ” دلم مثل سیر و سرکه می‌جوشد” را آشنا هستید؛ نمادی از اضطراب و نگرانی. اما این عنصر بر سر سفره هفت نمادی از پذیرفتن ناملایمات و تسلیم شدن در برابر آن است. هر فردی در زندگی خود بدون غم و دغدغه نیست، اما از آنجا که در هر ناملایمتی از جانب خداوند حکمتی وجود دارد، سرکه بر سر سفره هفت سین یادآور پذیرش و تسلیم این مشکلات است .

سین هفتم هفت سین ؛ سماق

سماق به دلیل رنگ قرمز خود نمادی از طلوع آفتاب و یادآوری سرخی آن است. نشانه‌ای از این موضوع که آغازی دوباره و سراسر از انرژی انتظارمان را می‌کشد. از دیدی دیگر سماق نماد صبر و بردباری است و اینکه سال جدید را با این ویژگی آغاز کنیم. شاید شما هم اصطلاح سماق مکیدن را شنیده باشید؛  نکته‌ای که حکایت از دعوت به صبر و بردباری دارد.

هر چه باشد، هفت سین است و شادمانی چیدنش

هر سنتی، آداب و رسومی دارد، نوروز هم به عنوان سرآغازی برای تولدی دوباره، با این آداب زنده است. چیدن سفره هفت سین یکی از این آداب زیبای استقبال از سال نو و پر از معنا و مفهوم است. هر جزیی از آن نشانه‌ای از تغییر، دعوت به بهتر شدن و تبدیل به نسخه جدیدی از خود همزمان با نو شدن طبیعت دارد. پس چه بهتر که سال خود را با روی آوردن به مسیری هم راستا با طبیعت و پیروی از رژیم گیاهخواری شروع کنیم. شادمانی استقبال از بهار را با چیدن هفت سین آغاز می‌کنیم به این امید که روزهایی بهتر، بدور از غم و رنج با فکری جدید را تجربه کنیم. سال نو و تولد دوباره‌تان مبارک.